Crónica 4 dende Chiapas (ano 2009-2010)Crónica 4 desde Chiapas (año 2009-2010)
Primeira Xornada do Seminario Internacional de San Cristóbal de las Casas
Ao meu lado un dos máis antigos campamentistas que coñecín: o Pelochurro. En fronte, tres relatores impoñentes que pouco a pouco desenvolven un pensamento crítico e lentamente as paredes do auditorio da universidade da terra esvaécense e do Seminario Internacional de reflexión e análise, en San Cristóbal de las Casas, só vai quedando un rumor na miña cabeza…
– Entre o ceo e a terra ás veces, e só ás veces, nace unha pirámide- escoito esta voz e non sei quen me fala); levo dous días sen durmir…, host… É un pingüín! e ao seu lado responde un pelicano.
– Pero se ti nin sequera es destas terras.
– O que pasa é que a crítica atravesa a realidade- responde o primeiro, que pouco a pouco se vai parecendo cada vez máis a un galo de pé- A crítica está no limiar da realidade, polo que é sempre algo inacabado.
– Mira- di o pelicano- a dominación burguesa, como xa explicou Gramsci, parte dunha perversión da democracia a través da cultura e da dialéctica do estado capitalista, así que ata o pensamento acaba sendo dominante. – ¡ Buff!… E todo isto na miña cabeza nada máis chegar a San Cristóbal de las Casas. Quéixome en alto, pero os dous “o que sexan” nin me miran.
– Así que mentres non acabemos co concepto de traballo subxectivo non poderemos desmantelar o estado capitalista- concreta moi feliz o pelicano con pinta de saraguato.
Aquí eu xa me poño nervioso; abro os ollos e vexo que sigo no mesmo sitio, na mesma charla agora conducida por unha loitadora das cortes de mulleres de Túnez; ata Chiapas chega todo tipo de intelectual revolucionario, como di ela, de peregrinación…
Caio de novo, pero agora é a virxe de Guadalupe cun pasamontañas a que me fala nun castelo medio tzotzil:
– Iván, o zapatismo non opón verdades contra o neoliberalismo, senón que ofrece preguntas; como fendas que atravesan o muro da verdade dominante e dominadora.- E segue mentres se empeza a transformar en Janis Joplin á galega con traxe de muiñeira, e todo iso sen probar os famosos cogomelos…- O coñecemento que se camiña non se impón ao outro, é como o traballo da chuvia contra o cemento: cae, esvara e sempre atopa por onde penetrar. A verdade deste sistema é como o cemento que cando chega é para quedar estático, inmutable, modificando o curso dos ríos, o sentido dos ventos, o tránsito da vida, … modifícao pero non o integra. Un coñecemento estanco baseado na verdade do mercado e a omnisciencia do método científico. Como verás, Iván,- isto dimo mentres lía un cigarro e pousa as súas pernas sobre a mesa de relatores- é unha práctica que só pode ser superada pola ruptura e un custo ecolóxico desmedido.
– En cambio,- volve á carga esta vez convertida nunha anciá que vende artesanías descalza polos bulevares de San Cristóbal- o coñecemento que se constrúe no seu camiñar como a auga da chuvia que despois se converte en río, e segue a canle ata o mar que alimenta as nubes que choran de novo sobre a terra; é un movemento elíptico e continuo, que solo leva por diante en forma de torrente o que xa non serve, o que estorba. – Niso abro os ollos e vexo que a xente se ergue para marchar do auditorio; joder!, outra vez quedei durmido; nese momento escoito a voz dunha nena zinacateca:
– A cuestión é qué pensamento abrazamos, o dominador ou o orgánico?, o que só dá verdades ou o que formula preguntas que se camiñan??
Saio fóra. A banda espérame; buscáronme onde durmir xa que levo horas cargando coas miñas mochilas. Pregúntolle á xente de que foi a mesa e todos me miran e rinse,
-¡ Jajajajaja! xa esta Iván coas súas bromas.
PD: Pensamento e acción que se converte en coñecemento que, como a crítica, atravesa a realidade para volver empezar. Un pensamento que asume a súa imperfección como algo belo, que valora o erro como parte da súa esencia e que busca a eficacia elíptica; aquela que voa cara a atrás para chegar máis alto. Isto é o que me emociona, saberme parte dunha viaxe e non dun lugar de chegada.
(Que raro… agora parecía ser a miña voz a que me falaba…)
Continuará… (Esta só foi a primeira sesión).
Iván Prado
Primera Jornada del Seminario Internacional de San Cristóbal de las Casas
A mi lado uno de los más antiguos campamentistas que conocí: el Pelochurro. Enfrente, tres ponentes imponentes que poco a poco desmadejan un pensamiento crítico y lentamente las paredes del auditorio de la universidad de la tierra se desvanecen y del Seminario Internacional de reflexión y análisis, en San Cristóbal de las Casas, sólo va quedando un rumor en mi cabeza…
− Entre el cielo y la tierra a veces, y sólo a veces, nace una pirámide − escucho esta voz y no sé quién me habla; llevo dos días sin dormir…, host… ¡Es un pingüino! y a su lado responde un pelícano.
− Pero si tú ni siquiera eres de estas tierras.
− Lo que pasa es que la crítica atraviesa la realidad− responde el primero, que poco a poco se va pareciendo cada vez más a un gallo de pie − La crítica está en el umbral de la realidad, por lo que es siempre algo inacabado.
− Mira− dice el pelícano− la dominación burguesa, como ya explicó Gramsci, parte de una perversión de la democracia a través de la cultura y de la dialéctica del estado capitalista, así que hasta el pensamiento acaba siendo dominante.− ¡Buff!… Y todo esto en mi cabeza nada más llegar a San Cristóbal de las Casas. Me quejo en alto, pero los dos “loquesea” ni me miran.
− Así que mientras no acabemos con el concepto de trabajo subjetivo no podremos desmantelar el estado capitalista− concreta muy feliz el pelícano con pinta de saraguato.
Aquí yo ya me pongo nervioso; abro los ojos y veo que sigo en el mismo sitio, en la misma charla ahora conducida por una luchadora de las cortes de mujeres de Túnez; hasta Chiapas llega todo tipo de intelectual revolucionario, como dice ella, de peregrinación…
Caigo de nuevo, pero ahora es la virgen de Guadalupe con un pasamontañas la que me habla en un castillo medio tzotzil:
− Iván, el zapatismo no opone verdades contra el neoliberalismo, sino que ofrece preguntas; como rendijas que atraviesan el muro de la verdad dominante y dominadora.− Y sigue mientras se empieza a transformar en Janis Joplin a la gallega con traje de muñeira, y eso sin probar los famosos honguitos… − El conocimiento que se camina no se impone al otro, es como el trabajo de la lluvia contra el cemento: cae, resbala y siempre encuentra por donde permear. La verdad de este sistema es como el cemento que cuando llega es para quedarse estático, inmutable, modificando el curso de los ríos, el sentido de los vientos, el tránsito de la vida… lo modifica pero no lo integra. Un conocimiento estanco basado en la verdad del mercado y la omnisciencia del método científico. Como verás, Iván, − esto me lo dice mientras se hace un cigarrillo de liar y posa sus piernas sobre la mesa de ponentes − es una práctica que solo puede ser superada por la ruptura y un coste ecológico desmedido.
− En cambio, − vuelve a la carga esta vez convertida en una anciana que vende artesanías descalza por los bulevares de San Cristóbal − el conocimiento que se construye en su caminar como el agua de la lluvia que después se convierte en río, y sigue el cauce hasta el mar que alimenta las nubes que lloran de nuevo sobre la tierra; es un movimiento elíptico y continuo, que solo se lleva por delante en forma de torrente lo que ya no sirve, lo que estorba. − En eso abro los ojos y veo que la gente se levanta para marcharse del auditorio; ¡joder!, otra vez me he dormido; en ese momento escucho la voz de una niña zinacateca:
− La cuestión es qué pensamiento abrazamos, ¿el dominador o el orgánico?, ¿el que solo da verdades o el que plantea preguntas que se caminan?
Salgo afuera. La banda me espera; me han buscado donde dormir ya que llevo horas cargando con mis mochilas. Le pregunto a la gente de qué ha ido la mesa y todos me miran y se ríen,
−¡Jajajajaja! ya esta Iván con sus bromas.
PD: Pensamiento y acción que se convierte en conocimiento que, como la crítica, atraviesa la realidad para volver a empezar. Un pensamiento que asume su imperfección como algo bello, que valora el error como parte de su esencia y que busca la eficacia elíptica; aquella que vuela hacia atrás para llegar más alto. Esto es lo que me emociona, saberme parte de un viaje y no de un lugar de llegada.
(Qué raro… ahora parecía ser mi voz la que me hablaba…)
Continuará… (Esta solo ha sido la primera sesión).
Iván Prado